Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2008

το σύντομο ποστ: οι απαρχές

Μερικές λέξεις είναι απλά άσχημες και αδέξιες. Στην κατηγορία εμπίπτει πανέμορφα μια σειρά από "ρήματα" που έχει συντεθεί από άλλα ρήματα. Ελάτε τώρα, όλοι ξέρουμε για ποια μιλάω. Ανοιγοκλείνω. Μπαινοβγαίνω. Βαζοβγάζω. Αναβοσβήνω. Πηγαινοέρχομαι. 

Παραδόξως, από την αξιαγάπητη αυτή σειρά έχουν ξεφύγει διάφορες έννοιες, τις οποίες θέλω να προτείνω:

  • Δινοπαίρνω
  • Γραφοσβήνω
  • Κανοξεκάνω
  • Πινοφτύνω
  • βαφοξεβάφω

Φαίνεται ότι η παραγωγή αυτή περιορίζεται σε ρήματα ενεργητικής φωνής, γι' αυτό και δεν περιέλαβα και το καθομαισηκώνομαι.  Άλλωστε υπάρχει η έκφραση "σήκω-σήκω, κάτσε-κάτσε", που καλύπτει την εννοιολογική λειτουργία του ρήματος. 

Και μια και το έφερε η κουβέντα, αναρωτιέμαι πως είναι το blink στα ελληνικά (εκτός από το πανέμορφο "ανοιγοκλείνω τα μάτια"). 

8 σχόλια:

Νίκος Σαραντάκος είπε...

Αγαπητέ, το βαζοβγάζω (ή μπαζοβγάζω) είναι πολύ σπανιότερο από τα άλλα τέσσερα. Αντιθέτως, λείπει το "ξημεροβραδιάζομαι" που είναι αρκετά συχνό και είναι και της μέσης φωνής. Και το "πηγαινοφέρνω".

Τα άλλα, που λείπουν, μερικές φορές υπάρχουν μέσα από ουσιαστικοποιημένες προστακτικές, π.χ. το πάρε-δώσε (αλισβερίσι, νταλαβέρι), ράβε-ξήλωνε.

Για την άλλη απορία σου, το ανοιγοκλείνω τα μάτια υποτίθεται πως μπορεί να ειπωθεί και "σκαρδαμύσσω" εξού και το επίρρημα "ασκαρδαμυκτί" που το χρησιμοποιούν
πολλοί για φιγούρα ή για πλάκα, ταιριάζει-δεν ταιριάζει, π.χ. μου απάντησε ασκαρδαμυκτί, αρνήθηκε ασκαρδαμυκτί κτλ.

(Στο γκουγκλ το ασκαρδαμυκτί έχει πάρα πολλές ανευρέσεις, αλλά οι περισσότερες είναι νόθες: υπάρχει ιδιαίτερα δραστήριος μπλογκεράς με το ψευδώνυμο αυτό και οι περισσότερες ανευρέσεις αυτόν αφορούν).

Nameless είπε...

Εγώ θέλω απλά να παρατηρήσω πως το το "ξημεροβραδιάζομαι" μου φαίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον. Από το πρώτο ρήμα, δε χρησιμοποιείται καν ο πλήρης τύπος, έχει χρησιμοποιηθεί μια αμφίβολη λέξη που απλά μοιάζει με αυτό, και απλά ταιριάζει με το σχήμα της σύνθεσης.

Επίσης, στο λήμμα "σκαρδαμύσσω" ο Μπάμπι αναφέρει "[μόνο στον ενεστ. κ. παρατ.]". :) Ευχαριστώ για την επισήμανση!

tdgs είπε...

ξημερώνω + βραδιάζομαι;

Nameless είπε...

Ε ναι, αλλά εδώ υποδηλώνεται η έννοια του ξημερώνομαι. Επειδή μοιάζει δε σημαίνει ότι δικαιολογείται, θαρρώ :P Ειδάλλως και το miller προέρχεται από το μήλο, που λέει κι ο Γκας Πορτοκάλος.

golfw είπε...

Το ρήμα βλεφαρίζω είναι το καλύτερο που μου έρχεται στο μυαλό για το blink (αυτό που γνωρίζω δηλ. γιατί το άλλο μου θυμίζει το σκορδοστούμπι;-) )

Nameless είπε...

Ιντιντ. Δηλώνω αποστομωμένος.

Ανώνυμος είπε...

Εγώ θέλω απλά να παρατηρήσω πως το το "ξημεροβραδιάζομαι" μου φαίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον. Από το πρώτο ρήμα, δε χρησιμοποιείται καν ο πλήρης τύπος, έχει χρησιμοποιηθεί μια αμφίβολη λέξη που απλά μοιάζει με αυτό, και απλά ταιριάζει με το σχήμα της σύνθεσης.bl. kai anev-o-kateveno, alon-o-therizo (//alonizo...), klid-o-mantalono (//klidono...) k.lp.den einai kati "amfivolo", apla einai i "vasi" tis leksis xoris klitika/paragogika epithimata. Eksairesi apo afti tin apopsi einai to 'pig-en-o-erx-ome', opote afto isos ypodeiknyei oti yparxoun kai periorismoi fonologikoi, sxetikoi me to elaxisto(/megisto) plithos syllabon tou protou synthetikou. Omos kai pali, to gegonos oti o aoristos *pigenoirtha einai xalia mallon deixnei oti to -en- einai to mi synoptiko poio energeias para ena apo ta paragogika epithimata pou o Kiparsky tou Stanford leei oti systimitika petsokovontai se aftou tou typou ta syntheta (to sxetiko arthro einai afto: http://www.stanford.edu/~kiparsky/Papers/greekcocompounds.pdf).

Afta ta 'dvandva' (parataktika) syntheta tou typou rima-rima einai elliniki apokleistikotis kai kainotomia metaksy ton indoevropaikon glosson. I Ralli apo to Panepistimio Patron exei asxolithei prosfata me afta (opos kai i Manolessou apo to idio panepistimio genikotera me ta parataktika syntheta), alla den thymamai akrivos tin eksigisi gia to thema pou sxoliazo (prepei na einai konta se afto pou leo gia poio energeias). Tin exo akousei afti ti douleia tis se proskeklimeni omilia, den exo idea pou kai an tha emfanistei (alla den fantazomai na min [exi] dimosiefsei kati)

Nameless είπε...

Είναι μια καινοτομία για την οποία υπερηφανευόμαστε;

(μην κοιτάτε που απουσιάζω, το μπλογκ το έχω στο μυαλό μου και θα ξαναγράψω)