Τετάρτη 10 Σεπτεμβρίου 2008

να μείνω; ή να περιμείνω;

Περιμένει κανείς ότι θα υπάρχουν κανόνες, και σε αυτούς τους κανόνες θα υπάρχουν εξαιρέσεις. Και μετά συναντάς το εξής. 

Ναι μεν, αν μετακομίσω, θα μείνω  σε νέο σπίτι, νέα περιοχή, αλλά εγώ θα παραμείνω ο ίδιος. Θα επιμείνω να με επισκεφθούν στο νέο μου σπίτι όλοι μου οι φίλοι, και θα... ε... θέλω να πω, θα είμαι εδώ όταν έρχονται. Και δε θα φύγω. Πως το λένε. Νομίζω θα περιμείνω. Όχι; Χμ. 

Αυτό δεν είναι εξαίρεση, είναι μάλλον χαζομάρα. Αλλά ας προσπαθήσουμε να το εξετάσουμε. Μήπως είναι πραγματική εξαίρεση; 

Μήπως ήταν από τα αρχαία χρόνια εξαίρεση; Μπα

Μήπως είναι αρχαίο ρήμα, το οποίο έχει επιζήσει μόνο του στη νέα ελληνική, και επομένως ακολουθεί πια τους κανόνες της νέας ελληνικής για το σχηματισμό του μέλλοντος; Χουμ. Όχι. Υπάρχουν όλα τα παραπάνω, και μερικά άλλα. Μέχρι και το μείνει έχει μείνει, για το όνομα του θεού. Ο σχηματισμός του μέλλοντος αυτών των ρημάτων (μένω, παράγωγα του νέμω, στέλλω, άντε στέλνω, σπέρνω κ.ά.), έχει επιζήσει ανέπαφος. Και όχι μόνο σε σύνθετα ρήματα, όπου είναι πιο εύκολο να επιζήσουν αρχαίοι τύποι (όπως για παράδειγμα στο παρήγγειλα), αλλά και στο βασικό ρήμα, αυτούσιο. 

Οπότε μάλλον κάπου έγινε λάθος και διαιωνίστηκε. Ο εξακολουθητικός μέλλων κάλυψε τον στιγμιαίο. Σε αυτό μάλλον επέδρασε και η σημασία του ρήματος. Αλλά μάλλον αυτό που επέδρασε πιο αποφασιστικά, εκτιμώ, είναι ότι το περιμένω είναι ρήμα που χρησιμοποιείται καθημερινά, από όλους. Βέβαια, και το μένω είναι στην ίδια κατηγορία, αλλά δε νομίζω ότι αυτό αποδεικνύει ότι δε φταίει η συχνή και καθημερινή χρήση για την παραφθορά. Κι άλλες λέξεις έχουν πάθει τα ίδια, αλλά φυσικά δε θα παραφθαρούν όλες οι λέξεις, μόνο μερικές, για τυχαίους λόγους. Άγνωσται αι βουλαί του όχλου. 

Γενικά, οι πιο φθαρμένες και ταλαιπωρημένες λέξεις, είναι οι απλές, καθημερινές, που μάλλον επέζησαν την Τουρκοκρατία. Καλογυαλισμένες είναι συχνότερα αυτές που έχουν δημιουργηθεί ή αναστηθεί στα κοραήστικα, ουσιαστικά βγαλμένες από προθήκες, με ευλάβεια. 

Παραδείγματα:

  • ξέρω
  • δίνω
  • αυγό
  • βγαίνω
  • κορίτσι
  • αγόρι
  • λεφτά
  • κουτί
  • βάζω
  • παντρεύομαι
  • πλεμόνι
  • παίρνω

Και δεν ανέφερα καν ξένα δάνεια. 

Εγώ πάντως, φλερτάρω πολύ με το περιμείνω. Μου φαίνεται ότι είναι όπως οι παραπάνω λέξεις, απλά είναι στην αρχή της διαδικασίας παραφθοράς. Και έχουμε μια ευκαιρία να το σώσουμε, όντες και λίγο συνεπέστεροι. Οπότε, κόσμε, ξεσηκώσου, μην "περιμένεις", γιατί αν "περιμενεις" τώρα, θα "περιμένεις" για πάντα, ίσως και χειρότερα. 

3 σχόλια:

Νίκος Σαραντάκος είπε...

Καλημέρα

Καταρχήν ή καταρχάς, θέλω να σου δώσω συγχαρητήρια για το ιστολόγιο, για την κεντρική ιδέα του και για το μεράκι σου. Και συγνώμη που δεν σχολίασα νωρίτερα, αλλά τα τέλη Αυγούστου δεν είναι τόσο καλή εποχή για ιστολογίες.

Η παρατήρησή σου είναι καίρια, ότι δηλαδή στο "περιμένω" έχει χαθεί η διάκριση στιγμιαίου και εξακολουθητικού, ενώ στα άλλα ρήματα της οικογένειας, στο "μένω" και στα σύνθετά του, διατηρείται.

Η διάκριση αυτή είναι σημαντικότατη στη γλώσσα μας, βέβαια. Ωστόσο, λόγω γραμματικής, έχει χαθεί σε μια ολόκληρη κατηγορία ρημάτων, όσα τελειώνουν σε -άρω, π.χ. παρκάρω. Διότι, βέβαια, ο τύπος "θα παρκέρνω" που είναι ο διαρκής θεωρείται χυδαίος και πολλά λεξικά-γραμματικές δεν τον έχουν.

Πάμε όμως στο 'περιμένω'. Η διάκριση έχει χαθεί σ' αυτό, όχι όμως στο 'αναμένω' που είναι το καθωσπρέπει συνώνυμό του. Εκεί, μπορείς να πεις "θα σε αναμείνω", "ανέμεινε" [δες όμως το ΥΓ]

Το γεγονός ότι έχει χαθεί η διάκριση στο λαϊκότερο (και πιο τριμμένο στη χρήση) 'περιμένω' κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν είναι λάθος που διαιωνίστηκε. Οφείλεται στη σημασία του ρήματος, που εξορισμού εμπεριέχει τη διάρκεια. Δηλαδή, ακόμα κι αν μου πεις "θα σε *περιμείνω πέντε λεπτά μόνο και μετά θα φύγω και κόψε το λαιμό σου", μέσα σ' αυτά τα πέντε λεπτά υπάρχουν εκατομμύρια μικρές αναμονές. Κι αυτό το ξέρει ο καθένας μας ενδιάθετα.

Γι' αυτό και ενώ κανείς δεν λέει: "Θα *μένω στην Αθήνα τρεις μέρες και μετά θα γυρίσω στο χωριό"
ή
"Θα *μελετάω δυο ώρες και μετά θα δω τηλεόραση" (εξόν κι αν μελετάει δυο ώρες καθημερινά, αλλά τότε είναι διαρκές και το δεύτερο ρήμα),

όλοι μας λέμε "θα σε περιμένω δέκα λεπτά κι αν δεν έρθεις θα φύγω".

Θέλω να πω, είναι ρήματα που σε προδιαθέτουν να τα βάλεις σε εξακολουθητικό/διαρκή χρόνο και ίσως είναι άλλα που σε προδιαθέτουν για στιγμιαίο. Δεν βλέπω λάθος και δεν βλέπω πώς, όσο καλή θέληση να έχει κανείς, θα μπορέσει να επαναφέρει στη γλώσσα έναν τύπο που οι χρήστες, εμείς όλοι μαζί, δεν τον ανεχόμαστε.

Μια γενικότερη παρατήρηση: επειδή τα θέματα που θίγεις είναι ενδιαφέροντα καλό θα κάνεις να ειδοποιήσεις τα διάφορα γλωσσολογικά ιστολόγια (Περιγλώσσιο, Λογοράμματα, κτλ.) ώστε να έρθουν να σχολιάσουν.

ΥΓ
Για το "αναμείνω", "ανέμεινα", είπα πιο πάνω ότι λέγεται και γράφεται. Όμως όταν έψαξα στο γκουγκλ να δω ανευρέσεις, οι πρώτες που βρήκα ήταν από μηχανάκια μεταφραστικά.

Nameless είπε...

Ευχαριστώ πολύ για το σχόλιό σας!

Κατά πρώτον, θα συμφωνήσω ότι η ιδιαιτερότητα του 'περιμένω' μάλλον οφείλεται στην έννοιά του.

Επίσης, παίρνω ως δεδομένο ότι τα θέματα για τα οποία γράφω δεν πρόκειται να αλλάξουν, λόγω της φυσικής πορείας της γλώσσας. Το μπλογκ είναι λίγο οπορτουνιστικό, εκμεταλλεύεται την αδυναμία της γλώσσας να αλλάξει, για να την κοροϊδέψει, ας πούμε. Δεν είναι και τόσο σοβαρό :)

Ευχαριστώ που μου επισημάνατε τα γλωσσολογικά μπλογκ, δεν τα γνώριζα, και αυτό το κοινό πιστεύω θα αποδειχθεί εποικοδομητικό.

Ανώνυμος είπε...

Φλερτάρεις με το περιμείνω; Α το άτιμο, τίποτα δε μου έχει πει. Εμείς με το περιμείνω έχουμε μια σκέση. :P